نهضت توسعه فیبرنوری در حالی در کشور به راه افتاده که محدودیت‌ها و اختلال‌های گاه‌وبیگاه اینترنت از بیش از ۷ ماه گذشته تا کنون باعث شده کاربران امکان استفاده از سرویس اینترنت فعلی خود را نداشته باشند. آمارهای فصلی رگولاتوری هم نشان می‌دهد که میزان رشد اینترنت در بخش ثابت با آهنگ کندی پیش می‌رود. به‌طوری که ضریب نفوذ پهنای باند ثابت اینترنت در زمستان سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۳.۱۵ درصد گزارش شده بود که این میزان در زمستان سال گذشته به ۱۳.۰۵ درصد رسیده، یعنی منفی ۰.۷۶ درصد کاهش داشته است.
در همین زمینه احمدرضا نخجوانی، مدیرعامل شاتل اعلام می‌کند که میزان مصرف پهنای باند اینترنت در چند ماه گذشته و به دلیل محدودیت‌های شدید اینترنت کاهش قابل توجه‌ای داشته است. به باور او هرچند تلاش دولت برای توسعه فیبرنوری در کشور قابل تقدیر است، اما توسعه اینترنت پرسرعت با فیبرنوری زیر سایه محدودیت‌های اینترنت، اجرای این پروژه را زیر سوال برده است.
در کنار حمایت‌های بی‌چون و چرای وزارت ارتباطات از پیام‌رسان‌های بومی، یکی از پروژه‌های دیگری که این وزارتخانه از زمان انتخاب عیسی زارع‌پور به عنوان وزیر ارتباطات دولت سیزدهم پیگیری می‌کند توسعه فیبرنوری منازل و کسب‌وکارهاست.
در بیش از یک سال و ۸ ماه گذشته زارع‌پور در حاشیه هر نشست یا برنامه خبری در واکنش به گلایه کاربران نسبت به کیفیت و سرعت پایین اینترنت گفته است که با توسعه فیبرنوری در کشور این مشکل به زودی حل خواهد شد.
اما محدودیت‌های اینترنت که از بیش از ۷ ماه گذشته و با شروع اعتراض‌ها در ایران شروع شده، توسعه این پروژه را زیر سوال برده است. حالا سوال اصلی این است که وقتی کاربران در شرایط فعلی امکان استفاده از اینترنت با تکنولوژی ADSL را ندارند، چگونه قرار است با وجود محدودیت‌های اینترنت، فیبرنوری آنها را از دست سرعت پایین و اختلال‌های همیشگی روی اینترنت کشور نجات دهد؟
کاهش مصرف پهنای‌باند
احمدرضا نخجوانی، مدیرعامل شاتل هم اعلام می‌کند که محدودیت‌های اینترنت به سرعت‌گیر توسعه فیبرنوری در کشور تبدیل شده است. او می‌گوید آنها سرمایه‌گذاری میلیاردی روی توسعه فیبرنوری انجام می‌دهند، ولی با این حال به دلیل محدودیت‌های ادامه‌دار اینترنت نمی‌دانند که امکان بهره‌برداری از این سرمایه‌گذاری را دارند یا خیر.
او در این مورد به کارنگ می‌گوید: «از سال گذشته و با اعمال محدودیتی که روی اینترنت، اتفاق افتاد میزان مصرف پهنای باندمان تقریبا نسبت به سال گذشته نصف شد. به طور متوسط ده‌ها درصد کاربران ما مصرفشان کاهش پیدا کرده و نمی‌توانند از اینترنتی که خریداری کرده‌اند استفاده کنند و همین باعث ناراضایتی آنها شده است. دلیل آن هم واضح است وقتی مدام فیلترشکن روشن باشد، روی کیفیت اینترنت تاثیرگذار است.»
او ادامه می‌دهد: «همین حالا با راه‌اندازی فیبرنوری در برخی شهرها توسط شاتل ما می‌توانیم روی فیبر سرعت ۹۰۰ مگابیت برثانیه به کاربران ارائه دهیم یعنی سرعتشان ۱۵۰ تا ۲۰۰ برابر حالا خواهد شد، اما وقتی محدودیت اینترنت وجود داشته باشد و کاربر مدام از فیلترشکن و VPN برای دور زدن محدودیت‌ها استفاده کند دیگر این سرعت چند برابری به چه درد او می‌خورد. از طرف دیگر مگر ما الان در کشور چه محتوای خاصی داریم که کاربر نیاز به این سرعت داشته باشد، با همین سرعت ۵ مگ هم او می‌تواند از سرویس‌هایی مانند VOD یا دیگر خدمات اینچنینی استفاده کند.»
به باور او وقتی کاربران به خاطر ادامه محدودیت‌های اینترنتی مجبور به استفاده از VPN هستند حتی اگر اینترنت آنها از ADSL به FTTH یا همان فیبرنوری تغییر پیدا کند، تجربه کاربری آنان در استفاده از تکنولوژی‌های جدید، چندان متفاوت نخواهد بود.
ثابت ماندن تعرفه و کمبود سرمایه
اما این تنها مشکل بر سر راه توسعه فیبرنوری نیست. ثابت ماندن تعرفه‌های اینترنت در چند سال اخیر به باور مدیران شرکت‌های اینترنتی باعث شده تا آنها امکان سرمایه‌گذاری روی سرویس‌هایی با تکنولوژی جدید را نداشته باشند یا سرمایه‌گذاری در این زمینه برایشان سخت شده باشد.
احمدرضا نخجوانی هم اعلام می‌کند ثبات تعرفه‌های اینترنت در بیش از ۵ سال گذشته با وجود نرخ تورم، کارهای توسعه‌ای برای آنها را سخت کرده است.
او در این زمینه توضیح می‌دهد: «آخرین تغییر تعرفه اینترنت به سال ۱۳۹۶ باز می‌گردد. از مصوبه‌ای که در این زمینه تصویب شد یعنی مصوبه ۲۶۶ کمیسیون تنظیم مقررات، حداقل پنج سال و نیم می‌گذرد و در این میان متوسط هزینه‌های اپراتورها بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ درصد افزایش یافته و نرخ ارز هم در این مدت، نزدیک به ۲۰ برابر شده است. در این شرایط، یک‌بار صرفاً هزینه پهنای باند اینترنت طبق مصوبه ۳۱۳ در اسفندماه ۱۳۹۹ را۲۰ درصد کاهش دادند که اگر هزینه انتقال بین‌استانی را هم کنار بگذارید، سهم هزینه پهنای‌باند در قیمت تمام‌شده خدمات اپراتور ثابت تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد است؛ یعنی این مصوبه توانست حدود ۴ درصد هزینه‌های دارندگان پروانه را کاهش دهد.»
به باور او ثابت ماندن تعرفه‌ها در حالی که هزینه‌های آنها به دلیل نرخ تورم افزایش پیدا کرده باعث شده آنها امکان سرمایه‌گذاری بالایی روی توسعه شبکه را نداشته باشند و سرمایه‌گذاری روی تکنولوژي‌های جدید نیز برایشان با سختی فراوان همراه شده باشد.
او در ادامه با اشاره به تغییرات نرخ ارز که آن هم روی سرمایه‌گذاری در این بخش تاثیرگذار بوده است می‌گوید: «به موازات تغییر پیدا نکردن تعرفه‌ها، مشکلات ارزی را داریم. از سال گذشته که توافق‌نامه توسعه فیبرنوری به ۸ اپراتور اعطا شد تا امروز که یک سال از این اتفاق می‌گذارد نرخ ارز بیش از ۲ برابر شده است و این درحالی است که پروژه توسعه فیبرنوری ارزبری بالایی دارد و سرمایه‌گذاری روی آن صددرصد تابع قیمت ارز است.»
مشکل سرمایه‌گذاری که نخجوانی به آن اشاره می‌کند بارها توسط وزارت ارتباطات اعلام شده که با کمک‌های دولتی از بخشش پرداخت ۳ درصد حق‌السهم اپراتورهای ثابت به دولت برطرف خواهد شد، اما به گفته نخجوانی تا به حال این کمک‌های دولتی اجرایی نشده است.
همچنین نخجوانی بخش دیگر از موانع بر سر راه توسعه فیبرنوری را شهرداری‌ها و استانداری‌ها می‌داند و اعلام می‌کند که با وجود برنامه‌های مختلف و نامه‌نگاری‌های گوناگون هنوز برخی شهرداری‌ها و استانداری‌ها حاضر به همکاری برای حفاری در راستای توسعه شبکه فیبرنوری نمی‌شوند و همه این عوامل در کنار هم توسعه این پروژه در کشور را کند کرده است.