سید حسن هاشمی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور یادداشتی را در زمینه پژوهش‌های حوزه فناوری اطلاعات نوشته که در تحلیل ماه شماره 98 ماهنامه نسل چهارم منتشر شده است. در ادامه این یادداشت را می‌خوانید.
وجود مجموعه‌ای ذیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که نامش با «پژوهش» آمیخته شده است، بسیار امیدبخش است، از آن جهت که همواره دانش و پژوهش، راه عبور از همه عقب ماندگی‌ها و حرکت به سوی آینده‌ای امیدبخش است و این ساختار، معنایش این است که به ظاهر، ما نیز می‌توانیم به آینده‌ای مبتنی و متکی بر پژوهش در صنعت فناوری اطلاعات امید داشته باشیم. فراهم بودن بستر همکاری اساتید و متخصصان برتر حوزه فاوا با پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز نکته امیدبخش دیگری است که طبق منطق، باید ما را به بهره‌مندی از چنین ظرفیتی امیدوارتر سازد.
اما سوال اینجاست که چرا چنین مراکزی، که بن‌مایه آن دانش و پژوهش است، جایگاه واقعی خود را در میان متخصصان و صاحب‌نظران پیدا نکرده‌اند و به طور مصداقی، چرا پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات نتوانسته است به مرجعی مطمئن و قابل اتکا برای همه فناوران و فعالان بخش خصوصی صنعت فاوا تبدیل شود؟
پاسخ واضح است و احتمالا همگی از آن آگاهیم، اما شاید دوباره شنیدنش، کمی به تقویت جایگاه این پژوهش در کشور عزیزمان و اثرگذاری آن در همه حوزه‌ها، به ویژه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کمک کند. همه خوب می‌دانیم که پژوهشگران ایرانی، از دیرباز سرآمد بوده‌اند و تلاش و پشتکارشان مایه مباهات و افتخارمان بوده و هست. نگاهی به سامانه‌های سنجش پژوهش در سطح ملی و بین‌المللی نیز، این دارایی ارزشمندمان را تایید می‌کند، اما سوال اینجاست که چرا این توانمندی ارزشمند ما در حوزه پژوهش، در سطح کتابخانه‌ای باقی می‌ماند و کاربردی نمی‌شود؟
یکی از پاسخ‌های قطعی این سوال، این است که وقتی پژوهشگران و صاحب نظران ما، نظرات تخصصی خود را در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور، اگر نگوییم بی‌اثر، کم اثر می‌بینند، از آنها چه انتظاری برای ادامه تلاش می‌توان داشت؟ چگونه می‌توان توقع داشت پژوهشگاهی همچون پژوهشگاه تخصصی فناوری اطلاعات و ارتباطات، که باید تمام هویت خود را از پژوهشگران و متخصصان صنعت فاوا داشته باشد، همواره از تمام ظرفیت آنها بهره‌مند باشد و با کاهش انگیزه مشارکت آنها مواجه نباشد؟
به تجربه چند سال اخیر ایفای نقش در جایگاه رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، به عنوان بزرگترین تشکل بخش خصوصی صنعت فاوا و حضور در جلسات متعدد با سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کلان کشور استناد و این نکته را عرض می‌کنم که طبق این تجربیات، باید اذعان داشته باشم با وجود بهره‌مندی کشور از متخصصان و نخبگان بسیار در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین تعاملات مثبتی که با پژوهشگاه تخصصی این حوزه وجود داشته، اما برخی تصمیمات و برنامه‌ها، هیچ تناسبی با نتایج و پیشنهادات پژوهش‌های انجام شده نداشته و سبب بی‌اعتمادی پژوهشگران این صنعت شده است.
این به معنای نادرست بودن برنامه‌های کلانی همچون توسعه شبکه ملی اطلاعات و یا بسترهای بومی همچون فیبرنوری نیست و سطح بحث را به مشکلاتی همچون اختلالات ماه‌های اخیر نیز تقلیل نمی‌دهم، بلکه مقصود، اشکالات در نگاه‌های کلان به حوزه فناوری اطلاعات است؛ حوزه‌ای که با سرعتی بیشتر از سرعت برق و باد در حال پیشرفت است، اما ما با حرکت لاک‌پشتی، در انتظار تصمیم‌سازی‌ها و صدور مصوبات و مجوزهای آن هستیم.
همه تلاش بنده و همکارانم طی سال‌های اخیر این بوده که نگاه‌های کهنه به فناوری اطلاعات را تازه کنیم و این باور را شکل دهیم که می‌توانیم از فرصت تکرارناشدنی جهان مجازی، برای پیشرفت و توسعه کشور عزیزمان استفاده نماییم؛ این حقیقتی است که پژوهش‌های تخصصی نیز بر آن مهر تایید می‌زند، اما وقتی پژوهش، آن هم در حوزه‌ای کاملا تخصصی همچون فاوا، جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده و مرجع تصمیم‌سازی ها نیست، اجازه دهید که بخش خصوصی، کمی نسبت به پژوهشگاه این حوزه هم ناامید باشد.
این فرآیند سبب شده، ابعاد تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در حوزه فاوا، با اقدامات اجرایی همخوانی نداشته باشد و به تبع آن، منابع مالی اختصاص یافته به این صنعت نیز با ابعاد و نیازهای آن متناسب نباشد. خروجی این شرایط اینکه، برخی حوزه‌ها همچون شبکه ملی اطلاعات و فیبر نوری، در ابعاد کلان دیده شده و مورد پیگیری قرار می‌گیرد اما برخی حوزه‌ها، که اهمیت و ضرورت آن برای پژوهشگران اثبات شده، مورد بی‌توجهی سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان قرار گرفته است. از سوی دیگر، تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات جزیره‌ای نهادها و سازمان‌ها، شرایط نامطلوبی را برای صنعت فناوری اطلاعات ایجاد کرده است که بیش از هر چیز، نمایانگر ناهماهنگی و ناهمگونی در این حوزه است، اما منظور از این دلگویه اینکه، می‌شود طرحی نو در انداخت و اتفاق تازه‌ای را رقم زد تا هم پژوهشگران از انجام پژوهش‌های راهبردی دلسرد نباشند و هم صنعت فناوری اطلاعات کشور آینده‌ای روشن و همگام با تحولات جهانی را پیش رو داشته باشد.
با این حال ما به عنوان بزرگترین و فراگیرترین تشکل بخش خصوصی صنعت فاوا، آماده ایم بیش از گذشته، توان فنی همکارانمان را در اختیار این پژوهشگاه قرار دهیم؛ چه همکارانی که در داخل کشور در تلاش و تکاپو هستند، چه نخبگان ایرانی خارج از کشور که بعضا سرآمدان بزرگترین و معتبرترین شرکت های صنعت آی‌تی جهان‌اند و مشتاق خدمت به کشورشان. فرصت ایجاد شده برای توسعه ایران عزیز در عرصه فناوری اطلاعات و جهان مجازی، فرصتی است تکرار ناشدنی که ما معتقدیم با همدلی بیشتر و مرجع قرار دادن پژوهش‌های دقیق و کاربردی، می تواند به نقطه عطفی برای ما تبدیل شود و آینده‌ای روشن تر از آنچه در ذهن داریم برایمان بسازد.