در چند سال اخیر، فعالان اقتصادی با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند که به گفته این افراد، هر کدام از این مشکلات، قصه‌ای پر از غصه است. پای صحبت صاحبان بنگاه‌های اقتصادی که می‌نشینیم، به افزایش تعرفه‌های گمرکی، مالیات بر ارزش‌افزوده و مشکلاتی مانند پیمان‌سپاری ارزی و تورم اشاره می‌کنند و نسبت به این موضوعات گله‌مندند. با ابلاغ و اجرایی‌شدن بودجه سال ۱۴۰۳ و افزایش مالیات بر ارزش افزوده روی کالاها، نگرانی فعالان اقتصادی بیشتر از قبل شده است. به همین بهانه، با مهرداد عباد، عضو هیئت‌نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و تهران گفت‌وگو کردیم. مهرداد عباد، از اعضای کمیسیون انرژی اتاق ایران و عضو کمیسیون بهبود محیط کسبوکار در اتاق بازرگانی تهران است.
آقای عباد، سال ۱۴۰۲ را چطور ارزیابی می‌کنید و به عنوان یکی از اعضای اتاق‌های بازرگانی تهران و ایران، چه اقداماتی را در این سال انجام داده‌اید؟
متاسفانه در ۱۰ سال اخیر با تحریم‌های متعددی مواجه بوده‌ایم و هر چقدر که جلوتر می‌رویم، شرایط سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. شرایط اقتصادی در یک دهه گذشته بی‌ثبات‌تر و پیش‌بینی‌ناپذیر شده است و متاسفانه این روند هر سال بدتر از سال قبل می‌شود.
یکی از مشکلاتی که سال گذشته در اتاق بازرگانی داشتیم، این بود که دولت به‌خاطر نپذیرفتن نتایج انتخابات اتاق ایران و ریاست آقای سلاح‌ورزی، حدود ۷ ماه ارتباطش را با بخش خصوصی قطع کرد و این مسئله، سبب شد تا بخش خصوصی آن‌طور که باید و شاید نتواند فرآیندهای اقتصادی را پیش ببرد.
درباره اقداماتی که در سال گذشته انجام داده‌ایم، می‌توانم بگویم که ما در کمیسیون بهبود محیط کسبوکار اتاق تهران، کارگروهی را به اسم بیزینس ردی (businessready) راه‌اندازی کرده‌‌ایم . بانک جهانی، پروژه جدیدی را در ادامه پروژه دوینگ بیزینس (doingbusiness) راه‌اندازی کرده که وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف را می‌سنجد. پروژه دوینگ بیزینس به مدت بیست سال انجام می‌شد اما در سال‌های آخری که این پروژه برگزار می‌شد، برخی از کشورها به مسئولین برگزاری آن رشوه دادند تا رتبه اقتصادی‌شان را افزایش دهند. پس از آن، پروژه دوینگ بیزینس، متوقف شد و حالا بانک جهانی، پروژه بیزینس ردی را آغاز کرده‌است. این شاخص اهمیت ویژه‌ای برای تمام کشورها دارد. ما هم وقتی دیدیم که این پروژه آغاز شده و ایران هم در لیست قرار گرفته، کار گروهی را در این زمینه تشکیل دادیم.
ما در کمیسیون بهبود محیط کسبوکار، تمام تلاشمان را می‌کنیم تا شرایط کسبوکارها را بهبود ببخشیم و امتیازهای بیشتری را در «بیزینس ردی» بگیریم. در پروژه «دوینگ بیزینس» چگونگی شروع کسبوکارها اهمیت ویژه‌ای داشت اما الان تمام فرآیندهای کسبوکار از شروع تا حتی تعطیلی آن اهمیت دارد. این شاخص، استانداردی را برای تعامل بهتر بخش خصوصی با همه دولت‌ها ایجاد کرده است. فرآیندهای این پروژه شفاف است. تاکنون متولی اصلی این پروژه، وزارت اقتصاد بوده است. حالا هم معاونت بهبود محیط کسبوکار وزارت اقتصاد به همراه کمیسیون بهبود محیط کسبوکار اتاق تهران، این پروژه را در ایران پیش می‌برد. ما سوالات بانک جهانی را ترجمه و ارزیابی می‌کنیم و تلاشمان این است که در چهار ماه آینده دستور کاری را برای بهتر شدن امتیاز ایران از این شاخص، ایجاد کنیم.
به‌نظر شما بخش خصوصی در توسعه صادرات و اقتصاد با چه چالش‌هایی مواجه است؟
مهمترین موضوع در بخش صادرات، بحث بازگرداندن ارز حاصل از صادرات است، چون ارتباط بانکی ما با بسیاری از کشورهای دنیا قطع شده و پول به راحتی انتقال پیدا نمی‌کند. به‌خاطر مشکلات بانکی و پیمان‌سپاری ارزی، صادرکنندگان با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند. در زمینه صادرات به شفاف‌سازی نیاز است و تولیدکننده‌ای که می‌خواهد محصولاتش را صادر کند، با موانع زیادی روبه‌رو می‌شود. توسعه اقتصادی نیز مبحث گسترده‌ای است. اما اگر بخواهم در یک جمله درباره این مسئله حرف بزنم، می‌توانم به جمله دکتر موسی غنی‌نژاد رجوع کنم.
آقای دکتر موسی غنی‌نژاد گفته‌اند که اگر بخواهیم توسعه اقتصادی داشته باشیم، باید ابتدا نگرش‌هایمان را تغییر دهیم. اقتصاد ایران خیلی به دولت وابسته است و دولت ما خیلی بزرگ است. برای آن‌که توسعه اقتصادی داشته باشیم باید نگرش‌های دیگری را تجربه کنیم و آزادی بخش خصوصی را برای تجارت افزایش دهیم. اما متاسفانه با شرایط فعلی، توسعه اقتصادی در کشور امکان‌پذیر نیست.
در سال جدید، چه برنامه‌هایی در کمیسیون بهبود محیط کسبوکار دارید و چه اقداماتی را در تعامل با دولت انجام خواهید داد؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتم، در سال جدید قصد داریم کارگروه بیزینس ردی را فعال‌تر کنیم و در تلاش هستیم تا آن را به‌عنوان یک طرح پژوهشی در اتاق تهران به تصویب برسانیم. در حال حاضر، معاونت بهبود محیط کسبوکار وزارت اقتصاد این پروژه را در اولویت خود قرار داده است. افزایش امتیازات اقتصادی ایران، یکی از اولویت‌‌‌های بخش خصوصی و کمیسیون بهبود محیط کسبوکار اتاق تهران نیز هست. برای همین هم سعی داریم تا امتیازات بهتری بگیریم، چون امتیازات بیشتر در «بیزینس ردی» باعث بهبود محیط کسبوکار در کشور و بهتر شدن تعاملات اقتصادی ما با جهان می‌شود. با امتیازات بیشتر در «بیزینس ردی»، صادرات ایران بهبود پیدا می‌کند.
سال ۱۴۰۳ را چه‌طور پیش‌بینی می‌کنید؟
شاید باید خیلی قبل‌تر، سال ۱۴۰۳ را پیش‌بینی می‌کردیم. به‌نظرم، برای رشد اقتصادی به ثبات نیاز داریم؛ هم ثبات داخلی و هم خارجی. باید ارتباط‌مان را با کشورها بیشتر کنیم. ارتباط خوب ما با دیگر کشورها باعث توسعه‌مان می‌شود.
باید با کشورهای بیشتری ارتباط بگیریم تا محصولات ایرانی در کشورهای مختلف جهان شناخته شوند. اما تندروی‌ها، مشکلاتی را برای بخش خصوصی ایجاد کرده است. مجلس پیش روی ما، یک مجلس تندرو است و از طرف دیگر، انتخابات آمریکا را در پیش داریم و ممکن است در این انتخابات، ترامپ که یک فرد تندرو است، انتخاب شود و بی‌ثباتی بیشتر شود. به همین خاطر، نسبت به سال ۱۴۰۳ خوش‌بین نیستم و همان‌طور که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم، متاسفانه در ۱۰ سال اخیر، شرایط اقتصادی پیچیده‌تر از قبل و پیش‌بینی‌ناپذیر نشده است.