قلب تپنده یک کسبوکار، اسکلت اصلی و واحدی حیاتی همگی نام‌هایی است که برای توصیف منابع انسانی به کار برده می‌شود. منابع انسانی واحدی است که نقش مدیریت مهمترین سرمایه یک کسبوکار یعنی نیروی انسانی آن را بر عهده دارد. به طور کلی، واحد مدیریت منابع انسانی در راستای اهداف بلندمدت سازمان کمک می‌کند تا با کمترین هزینه، نیروی انسانی بهترین عملکرد خود را تولید کند.
با این وجود، به گفته بسیاری از فعالان منابع انسانی این واحد با چالش‌های متعددی روبروست. بحران نگهداشت نیروی متخصص، مهاجرت نیروهای کارآمد، تورم واقتصاد متلاطم، حضور هوش مصنوعی و … همگی از چالش‌های امروز منابع انسانی هستند. ما نیز به بهانه روز ملی منابع انسانی و آغاز فصل استخدام تصمیم گرفتیم به سراغ تعدادی از بازیگران مطرح این حوزه برویم و دغدغه آنها را درباره وضعیت فعلی منابع انسانی و رویکردشان برای رفع چالش‌های موجود بپرسیم. در ادامه، گفت‌وگوی تریبون‌نیوز را با فرجام کلیایی، مشاور و مدرس حوزه منابع انسانی، نوشین محمدی، مدیر ارشد منابع انسانی و عضو هیئت‌مدیره شرکت چارگون، کلارا گل‌خسروی، مدیرارشد منابع انسانی دارتیل و غزاله بداقی، سرپرست منابع انسانی مدرسه اینورس می‌خوانید.
فرجام کلیایی، با اشاره بر اینکه بزرگترین چالش حوزه منابع انسانی موضوع جذب و نگهداشت نیروی انسانی بوده است به تریبون‌نیوز گفت: «علاوه برآن، از دست دادن نیروی انسانی کارآمد به طرق مختلف باعث افزایش مهاجرت نیروی‌های انسانی متخصص شده است. اگرچه با توجه به تصویب افزایش حقوق‌های امسال، بحران‌های موجود شدت خواهند گرفت.»
کلیایی، در این‌باره بیان کرد: «اگر شما به عنوان متخصص نیروی انسانی بخواهید فضای کاری متناسبی را برای نگهداشت نیروی انسانی طراحی کنید، مسائل اقتصادی و اجتماعی یقیناً چالش‌های جدی را برای حفظ نیروی انسانی ایجاد می‌کند.»
این مشاور و مدرس حوزه منابع انسانی درباره پیش‌بینی اتفاقات سال جدید اظهار کرد: «در سه ماه آینده، جابه‌جایی و مهاجرت نیروها تغییرات بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت. شرکت‌هایی که مدل‌های کاری جذاب، حقوق منصفانه و فرهنگ سازمانی موفق دارند، از این تغییرات سود خواهند برد و توانایی جذب نیروهای متخصص بهتر را خواهند داشت. اما بسیاری از شرکت‌ها با از دست دادن نیروهای باتجربه خود، خسارت خواهند دید.»
کلیایی، ادامه داد: «بنابراین نیاز است برنامه‌ریزی کنیم تا مهارت‌های مدیریت عملکرد، جذب، آموزش و جانشین‌پروری نوین را توسعه دهیم و در صورت بهبود شرایط، آماده واکنش درست باشیم. در نهایت، باید بتوانیم تلاش برای بقا در کوتاه‌مدت، یادگیری مهارت در میان‌مدت و پیوستن به مسیر جدید توسعه را در برنامه بلندمدت خود در نظر بگیریم.»
نوشین محمدی، نیز مهمترین چالش امروز منابع انسانی را پرورش نیروی انسانی دانست و گفت: «با توجه به واقعیت کاهش نرخ ماندگاری کارکنان در شرکت‌ها به‌خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان، مسئله پرورش و جایگزینی نیروها و پایدار نگهداشتن بهره‌وری سازمان، مهمترین مسئولیت و دغدغه منابع انسانی است. شرایط جامعه امروز ایران و حتی دنیا به شکلی است که شرکت‌ها مدام در حال از دست دادن نیروهای باتجربه خود هستند و هزینه تولید دانش و تجربه بومی سازمان بسیار زیاد شده است. بنابراین پرورش و توسعه نیروهای کم تجربه مهمترین مشغله منابع انسانی و مدیران سازمان‌هاست.»
محمدی، درباره چشم‌انداز منابع انسانی در سال جدید گفت: «به‌نظرم پیش‌بینی سال جدید در شرایط متغیر جامعه ما کمی سخت است، ولی اگر بخواهم خوش‌بین باشم، فکر می‌کنم شرکت‌ها امسال نیز با همان چالش‌های سال گذشته مانند کاهش توان جذب و نگهداشت نیروی انسانی مواجه خواهند بود. اما دوست دارم امیدوار باقی بمانم که متغیر جدیدی وارد معادلات چالشی مدیریت منابع انسانی سازمان‌ها نخواهد شد.»
مدیر ارشد منابع انسانی شرکت چارگون درباره برنامه منابع انسانی برای حفظ نیروی متخصص گفت: «برنامه بلندمدت منابع انسانی از نظر من باید تمرکز بر نیروی انسانی به جای تمرکز بر سیستم‌ها و فرآیندها باشد. به این شکل که دو موضوع زیرساختی، توسعه فردی و حرفه‌ای کارکنان و به صورت کلی پرورش نیروی انسانی و عوامل مختلف انگیزش کارکنان باید در دستور کار منابع انسانی سازمان‌ها باشد، این موضوع در خلق سازمان‌های نوآور آینده از نظر من یک پیش‌نیاز اساسی است.»
به گفته کلارا گل‌خسروی، تفاوت‌های فرهنگی محیط کار و اکوسیستم‌های کاری مختلف و بعضا جابجایی‌های شغلی که افراد برای خود انجام می‌دهند، تفاوت و شکاف فرهنگی را زیاد می‌کند و این موضوع از منظر منابع انسانی یکی از دغدغه‌های مهم به حساب می‌آید. گل‌خسروی معتقد است که می‌توان از تغییرات جوی سیاسی و تاثیرات آن بر اقتصاد و عملکرد شاغلین نیز به عنوان دغدغه‌های منابع انسانی نام برد.
مدیرارشد منابع انسانی دارتیل در گفت‌وگو با تریبون‌نیوز سال جدید را در حوزه منابع انسانی اینگونه پیش‌بینی کرد: «کمبود شدید نیروی کار ماهر و با تجربه، مشکلات سلامت روان بر اثر نوسانات اقتصادی و استرس حاصل از آن، افزایش میزان دورکاری به دلیل بهره‌گیری از نیروهای اثربخش، نیاز شدید به بخش آموزش برای ارتقای مهارت و دانش نیروهای مختلف سازمان‌ها و… از اتفاقاتی است که امسال پیش‌رو خواهیم داشت.»
گل‌خسروی، با تاکید بر نقش دولت و سازمان‌ها را در بهبود چالش‌های موجود منابع انسانی بیان کرد: «هیچ سازمانی بدون منابع انسانی امکان رشد و ارتقا را نخواهد داشت. باید این نکته را در نظر گرفت که به طور خاص در کشور ما اقدامات دولت و سازمان‌ها و نوع سیاست‌گذاری آنها، بسیار بر ارتقا و یا افول حوزه منابع انسانی اثرگذار است.
در حال حاضر، در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، وزارت‌خانه یا سازمانی تحت عنوان منابع انسانی وجود دارد که برای این حوزه تصمیم‌گیری می‌کند.»
غزاله بداقی، سرپرست منابع انسانی مدرسه اینورس درخصوص دغدغه‌های فعلی منابع انسانی به تریبون‌نیوز گفت: «دغدغه‌های زیادی هست؛ از مهاجرت گسترده نیروهای تازه‌‌نفس و افراد صاحب‌نظر در رده‌های بالای سازمانی گرفته تا سرعت تغییرات در دنیای بعد از کرونا و خو گرفته به هوش مصنوعی، همه این موارد چالش‌های امروز منابع انسانی هستند.»
بداقی، چشم‌انداز حوزه منابع انسانی را اینگونه تعریف کرد: «این روزها با ترند عبارت داده‌محوری در مدیریت منابع انسانی مواجه هستیم. عبارتی که نام آن را بسیار می‌شنویم اما مشتاقانه منتظریم تا عملیاتی‌شدن داده‌محوری را در مدیریت منابع انسانی به چشم ببینیم. به‌نظر می‌رسد فضای مدیریت منابع انسانی در حال حرکت به سمت استفاده بیشتر از دنیای تکنولوژی و اتومیشن است که اتفاق بسیار خوبی بوده، چون ادامه این روند، نه تنها قرار نیست افراد را از کار برکنار کند، بلکه می‌تواند باعث بشود کارشناسان این حوزه بتوانند زمان بیشتری را به فعالیت‌های مهم‌تر از سطح عملیات اختصاص بدهند.»
این سرپرست منابع انسانی مدرسه اینورس با بیان اینکه پاندمی کرونا منجر به ایجاد تغییر نگرش در منابع انسانی شده است، گفت: «انعطاف در فضای کار، بازنگری در شیوه‌های مدیریت و ارزیابی عملکرد، امکان بهره بردن از همکاری با نیروهای شاخص بدون در نظر گرفتن مسافت و … مواردی هستند که به نظر می‌رسد ما آنها را مدیون دوران سخت و عجیب پاندمی هستیم.»
هانیه عرفانی‌نژاد