با شیوع پاندمی کرونا و تلاش‌های جمعی برای رفع مشکلات آن، بسیاری از استارتاپ‌های حوزه سلامت به میدان آمدند تا با پیش‌بینی نیاز بیماران، چالش‌های آنها را در دسترسی به پزشک و بیمارستان‌ها رفع کنند. این وضعیت منجر به ورود پزشکان و کادر درمان به صنعت استارتاپ‌ها شد و شکل‌گیری موج جدیدی از سرمایه‌گذاری را در حوزه سلامت دیجیتال به دنبال داشت.
با این حال، هنوز هم نوآوری در حوزه سلامت با چالش‌های بسیاری از سوی مقامات نظارتی روبرو است. ما در تریبون‌نیوز به بهانه پایان سال 1402 و شروع سال جدید با برخی از فعالان حوزه سلامت دیجیتال درباره تجربه آنها از سال گذشته و پیش‌بینی‌شان از سال 1403 گپ‌وگفت کردیم.
گفت‌وگوی تریبون‌نیوز با مهدی خدادادی، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار دکتر ساینا، سعید طاهری، بنیان‌گذار و مدیرعامل دکتر نکست، مهرشاد تیموری، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل پلتفرم آنلاین سلامت بقراط و گلرخ داوران، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار اسنپ‌دکتر را در ادامه می‌خوانید.
خدادادی، درباره تجربیات خود از سال 1402 گفت: «حوزه سلامت در همه جای دنیا اساسا با حاکمیت عجین است، اما تا زمانی که حاکمیت وظیفه تسهیل‌گری خود را در حوزه سلامت دیجیتال انجام ندهد، فکر نمی‌کنم در آینده شاهد تحولات چشم‌گیری در این حوزه باشیم.
در سال ۱۴۰۲، به دلیل تغییراتی که در حکومت رخ داد، شاهد یک دوگانگی در حوزه سلامت دیجیتال بودیم. گروه اول، شامل افرادی بود که سیاست قانون‌گذار و منافع بخش خصوصی را در نظر می‌گرفتند؛ اما گروه دوم، همچنان به نگرش سنتی و تمامیت‌خواهی پایبند بودند. این وضعیت از یک جهت می‌تواند مفید باشد، اما از جهت دیگر ممکن است مشکل‌ساز باشد.
در حال حاضر، می‌توان گفت که در بخش حکومت و سیاستگذاری، افرادی وجود دارند که با درنظرگرفتن منافع حاکمیت از بخش خصوصی حمایت می‌کنند و به مسیر آنها کمک می‌کنند تا بخش رگولاتوری حوزه سلامت دیجیتال با کیفیتی بالا شکل بگیرد.»
مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار دکتر ساینا، در انتقاد به رویکرد رگولاتوری گفت: «علی رغم همه قوانین و موضوعاتی که وجود دارد متاسفانه هنوز افرادی هستند که نگاه تمامیت‌خواه و صنفی به موضوعات دارند. این نگاه‌های غیرهمراه با بخش خصوصی چالش‌برانگیز است و بعضا انرژی بسیاری را از کسبوکارهای بخش خصوصی می‌گیرد، بنابراین نیاز داریم که حاکمیت دیدگاه خود را نسبت به بخش خصوصی بازنگری کند.»
او سال جدید را اینگونه پیش‌بینی کرد: «سال ۱۴۰۳ را سالی بسیار موفق در زمینه سلامت دیجیتال پیش‌بینی می‌کنم. اسناد بالادستی برای تنظیم حوزه سلامت دیجیتال در حال تصویب هستند و امیدوارم این فرآیند بدون مشکلات پیش برود و نقش‌آفرینی‌های مهمی در کارگروه اقتصاد دیجیتال اتفاق بیفتد. آرزو می‌کنم با همکاری فعالیت‌های کارگروه اقتصاد دیجیتال، قوانین سلامت دیجیتال به جایگاه مناسبی در نظام سلامت برسد. در سال گذشته، مسیر موفقیت‌آمیزی را در حوزه کارگروه اقتصاد دیجیتال مشاهده کردم و با تجربه‌ام به عنوان نماینده بخش خصوصی، عضو هیئت مدیره سازمان نظام صنفی و دبیر کمیسیون سلامت دیجیتال در کارگروه اقتصاد دیجیتال، این مسیر را بسیار مثبت ارزیابی می‌کنم.»
طاهری، نیز دیدگاه خود را درباره سال ۱۴۰۲ در اکوسیستم استارتاپی کشور اینگونه بیان کرد: «سال ۱۴۰۲، از نظر تامین مالی، وام و جریان نقدینگی کسبوکارها با چالش‌های بسیای مواجه بود. در ابتدای سال، سیاست‌های انقباضی بسیاری بر بانک‌ها اعمال شد که منجر به کمبود نقدینگی شد. علاوه بر این، بسیاری از شعارهای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به واقعیت تبدیل نشد. ناامنی در زمینه سرمایه‌گذاری باعث شد تا استارتاپ‌ها با موانع زیادی در زمینه جذب سرمایه روبرو شوند.»
بنیان‌گذار و مدیرعامل دکتر نکست، در خصوص خواسته خود از رگولاتوری گفت: «اگر بخواهم خواسته‌ام از نهاد ناظر را در یک جمله بگویم آن است که مرا به خیر تو امید نیست، شر مرسان!، چراکه نقص‌های زیادی را در قوانین حاکم وجود دارد و چون رگولاتور در اعمال قوانین شفاف نیست، تفسیر به رای‌های بسیاری انجام می‌شود.
از طرف دیگر، در تدوین آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها، رگولاتور یکه‌تازانه عمل می‌کند و به‌نظر می‌رسد که رای بخش خصوصی برای آنها فاقد اهمیت است. به اعتقاد من، بخش خصوصی به عنوان یک بازیچه در فرآیند تصویب آیین‌نامه و تصمیم‌گیری‌ها عمل می‌کند، زیرا تصویب آیین‌نامه بدون دخالت منصفانه بخش خصوصی انجام می‌شود.»
طاهری، درباره پیش‌بینی سال جدید بیان کرد: «تقریبا همه فعالان بخش خصوصی و دولتی معتقدند که در سال ۱۴۰۳، یک شوک اقتصادی در زمینه قیمت ارز خواهیم داشت که احتمالا منجر به نوسانات قیمت ارز و تاثیرات منفی در بخش سرمایه‌گذاری خواهد شد. در این شرایط، سرمایه‌گذاران تمایل دارند سرمایه خود را به طلا و دلار تبدیل کنند و از سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها اجتناب کنند.
همچنین، در زمینه زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی با اختلالات قابل توجهی روبرو هستیم و در شش ماهه ابتدای سال جدید قطعا با مشکلات جدی در این زمینه روبرو خواهیم شد.
به علاوه، نارضایتی پزشکی و چالش‌های بیمه‌ای در حوزه سلامت از جمله چالش‌های موجود در حوزه ماست. سال ۱۴۰۳ احتمالا سختی‌های خود را در زنجیره ارزش سلامت نشان خواهد داد، بنابراین در لایه سیاستگذاری و اجرای قوانین نیازمند اصلاحات هستیم.»
تیموری، درباره ارزیابی خود از سال گذشته به تریبون‌نیوز گفت: «هیچ نقطه مثبتی در سال ۱۴۰۲ نبود، مگر مشکلاتی که به آبروی حوزه سلامت دیجیتال لطمه زد. در تابستان به دلیل قطعی برق اختلال‌‌های مکرر اینترنت، سرورها و سرویس‌های استوریج دیتا سنترها را تجربه کردیم. ما حتی در روزهای پایانی سال هم قطعی استوریج را از سرگذراندیم.
این در حالی است که در روزهای پایانی سال بیماران و پزشکان به حمایت بیشتری نیاز دارند. همچنین انتظار امکان استفاده از پلتفرم برای دسترسی به پرونده بیمار را دارند. عدم دسترسی پزشک به پرونده بیمار، ما را به عنوان یک پلتفرم دچار چالش می‌کند. در این بین مشکلات نسخه‌نویسی آنلاین هم همیشه وجود داشته است. با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، اختلالات تامین اجتماعی افزایش پیدا کرده است.
در میان تمام این مشکلات، وضع قوانین ناگهانی مانند اشتراک‌گذاری یکسری اطلاعات با دولت، چالش متفاوت‌تری را برای ما رقم می‌زند. این در حالی است که اطلاعات پرونده بیمار در همه کشورها در گروه اطلاعات محرمانه قرار دارد و ما در بقراط نسبت به اطلاعات محرمانه پزشکان تعهد داریم.
واقعیت این است که همیشه بعضی تصمیمات بدون محاسبات کلان اعلام می‌شود، در هر حوزه‌ای مسائل و مشکلات متفاوت است و باید یک متولی متخصص موضوع را بررسی کند. در صورتیکه که در حوزه سلامت این متولی متخصص وجود ندارد. به همین دلیل تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی قوانین توسط سازمان‌ها و حوزه‌های غیر متخصص در حوزه سلامت دیجیتال انجام می‌شود.»
هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل پلتفرم آنلاین سلامت بقراط، درباره پیش‌بینی خود از سال جدید گفت: «امیدواریم سال ۱۴۰۳ سالی کم چالش‌تر برای اکوسیستم استارتاپی ایران خصوصا حوزه سلامت دیجیتال باشد. و بتوانیم مسیر هموارتری را تجربه کنیم. مسیری که پیش از سال ۱۴۰۰ کمی تا قسمتی هموار شده بود اما در یکی دو سال اخیر با دست‌اندازهای زیادی مواجه شد.»
داوران، نیز درباره سال 1402 به تریبون‌نیوز گفت: «سال ۱۴۰۲ برای تیم اسنپ‌دکتر سال پر فراز و نشیبی بود. از طرفی، به دلیل تدوین نشدن آیین‌نامه توزیع اینترنتی دارو از طریق پلتفرم‌ها، با مشکلاتی مثل، اتهام‌ها و هجمه‌های رسانه‌ای از سوی مخالفان فعالیت پلتفرم‌ها و فشار، تهدید به بسته شدن داروخانه‌های همکار و حتی پلمب برخی از آنها از سوی سازمان غذا و دارو روبرو بودیم.
از سوی دیگر، شاهد ارائه پیش‌نویس چند آیین‌نامه درباره نحوه فعالیت پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات برخط سلامت و توزیع آنلاین دارو از سوی نهادهای متولی بودیم که نه تنها با آیین‌نامه‌های بالا دستی در تعارض بود بلکه منافع و جایگاه پلتفرم‌ها و کسبوکارها در آنها دیده نشده بود و فقط شرایط را برای کسبوکارهای آنلاین سخت‌تر و تصدی‌گری نهادهای دولتی را در حوزه سلامت دیجیتال بیشتر می‌کرد.
هرچند ما خوش‌بین هستیم که وزارتخانه‌های بهداشت و ارتباطات و همچنین سایر ارگان‌های دخیل در تدوین و ابلاغ آیین‌نامه توزیع اینترنتی دارو از جمله وزارت اقتصاد با همفکری هم، آیین‌نامه‌ای را تدوین کنند که در درجه اول سلامت مردم و بعد حیات و آینده کسبوکارها در آن دیده شود. با این همه، اسنپ‌دکتر در سال ۱۴۰۲ توانست به اهداف کسب و کاری خود از جمله بهبود کیفیت خدمات و توسعه آن دست پیدا کند.»
مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار اسنپ‌دکتر، درباره پیش‌بینی سال جدید اظهار کرد: «گرچه با گذشت بیش از یک سال از مصوبه هیئت‌وزیران، همچنان خبری از تدوین و ابلاغ دستورالعمل توزیع اینترنتی دارو از طریق سکوها نیست، اما امیدواریم که این رخداد به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات سال ۱۴۰۳ در حافظه جمعی ما نقش ببندد. تنظیم این آیین‌نامه طبق دستورالعمل‌های بالادستی و با توجه به سلامت مردم و منافع عمومی و با در نظر گرفتن جایگاه کسبوکارهای آنلاین در عرصه سلامت آنلاین کشور، یکی از مهمترین موضوعاتی است که ما در سال پیش‌رو پیگیر آن خواهیم بود.
ما در تیم اسنپ‌دکتر می‌دانیم که در سال ۱۴۰۳ نیز با سختی‌ها و چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم خواهیم کرد. اما به رخدادها با چشمی پر امید نگاه می‌کنیم. افزایش کیفیت خدمات، دسترس‌پذیری بیشتر و توسعه خدمات دارورسانی در شهرهای بیشتر و توسعه اقتصادی، برنامه‌های ما برای سال جدید خواهد بود و تلاش می‌کنیم تا این اهداف محقق شود.»
هانیه عرفانی‌نژاد