سال گذشته سرمایهگذاری در حوزه نوآوری با چالش‌های بسیاری همراه بود. با وجود ریسک‌پذیر بودن ماهیت این حوزه، مشکلاتی مانند، نوسانات قیمت ارز، تورم و اقتصاد ناپایدار پیشبینی شرایط را برای بازیگران حوزه سرمایهگذاری خطرپذیر سخت و تا حدودی غیرممکن کرده است.
به همین خاطر، به گفته بسیاری از فعالان این حوزه، امروز سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند بر طلا و ارز سرمایهگذاری کنند و دیگر تمایل و انگیزه‌ای برای سرمایهگذاری در حوزه کارآفرینی وجود ندارد. ما در تریبون‌نیوز به سراغ تعدادی از بازیگران مطرح این حوزه رفتیم و از آنها درباره تجربه سال گذشته و پیشبینی سال جدید سوال کردیم.
در ادامه، گپوگفت تریبون‌نیوز را با احمد واشقانی‌فراهانی، مدیرارشد سرمایهگذاری دیجی‌کالا، مجید کمالو، هم‌بنیان‌گذار رتیبا، سوده حیدری‌نسب، مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره صندوق سرمایهگذاری نقدینه و علی‌اکبر رحیم‌بروجردی، مدیرعامل پرشیافاند درباره چالش‌های حوزه سرمایهگذاری خطرپذیر می‌خوانید.
فراهانی، درباره تجربه خود از اتفاقات سال گذشته در فضای سرمایهگذاری جسورانه به تریبون‌نیوز گفت: «در سال 1402 ما بر چندین موضوع تمرکز داشتیم، یکی از آنها موضوع کاهش مالیات به سبب اعتبار مالیاتی سرمایهگذاری (investment tax credit) بود که اشتیاق زیادی را برای سرمایه‌گذاران سنتی ایجاد کرد تا بتوانند در فضای سرمایهگذاری ورود پیدا کنند اما این روش به واسطه عدم قطعیت، پیچیدگی و قانون‌گذاری نامناسب به نتیجه مطلوبی نرسید؛ به همین خاطر فکر می‌کنم قانون‌گذار در سال جدید باید به این موضوع نیز توجه کند. در خروجی تکس کردیتینگ، سی‌وی‌سی‌ها رشد بالایی داشتند و به دنبال افزایش سرمایه ثابت خود بودند، مانند سرمایهگذاری گلرنگ بر تپسی. بنابراین به اعتقاد من، در سال جدید بیشتر شاهد این مدل سرمایه‌گذاری‌ها خواهیم بود.»
مدیرارشد سرمایهگذاری دیجی‌کالا درباره پیشبینی سال جدید گفت: «صندوق‌های سرمایهگذاری خطرپذیر در سال ۱۴۰۲ مسیری نزولی را طی کردند و متحمل ریسک بالایی شدند، چون به صورت مستقل سرمایهگذاری کردند و سرمایه‌گذار زنجیره ارزش محور ندارند. اعتبار مالیاتی سرمایهگذاری، نوع نگاه ورود به بازار سرمایهگذاری را شاید تسهیل کند اما چیزی که قطعیت دارد آن است که نوع نگرش به توسعه باید در میان بازیگران سنتی اصلاح شود و به‌نظرم سال آینده رسانه‌ها و قانون‌گذاران باید در این زمینه تلاش کند تا تصویر شفاف‌تری برای بهبود مسیر توسعه در اکوسیستم نوآوری کشور فراهم شود.»
کمالو، نیز درباره ارزیابی خود از سال 1402 گفت: «در سال گذشته در زمینه نرخ ارز، ما وضعیت باثباتی داشتیم، اما تورم همچنان در کشور تمام ابعاد کسبوکارها را تحت تاثیر قرار می‌داد. در فضای سرمایهگذاری خطرپذیر و نوآوری کشور نگرش سرمایهگذاری بلندمدت تقریبا کمرنگ شد تا جایی‌که شاهد کاهش سرمایهگذاری خطرپذیر بودیم. از طرفی تامین‌مالی‌های کوتاه‌مدت روی سکوی‌های کراود فاندینگ (Crowdfunding) با نرخ‌های نسبتا بالا زیاد شد و کسبوکارها متوجه شدند که می‌توانند با نرخ‌های بالا از روی سکوها تامین مالی کنند.
با توجه به این موضوعات، فعالیت سی‌وی‌سی‌ها در سال ۱۴۰۲ افزایش یافت و قانون‌گذاری دولت با توجه به موضوع معافیت مالیاتی به این فرآیند کمک کرد. شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌های صنعتی علاقه‌مند به سرمایهگذاری در حوزه نوآوری شدند، اما با توجه به اینکه هنوز کسی نتوانسته است از معافیت مالیاتی استفاده کند خواسته ما از رگولاتور شفافیت موضوع معافیت مالیاتی است،
چراکه اگر قانون‌گذار در این زمینه سلیقه‌ای عمل نکند و آن را درقالب قانونی منسجم و مشخص برای کسبوکارها ارائه کند، باعث رونق در حوزه سرمایهگذاری کشور خواهد شد.»
به گفته او فضای سرمایهگذاری وی‌سی تا چند سال آینده در ایران با هیجان و رونق گذشته فعال نیست و در حد بذرپاشی برای شکل‌گیری هسته‌های فناور ادامه می‌یابد و در نهایت خروجی آنها برای سی‌وی‌سی‌ها ارسال می‌شود.
هم‌بنیان‌گذار رتیبا درباره پیشبینی خود از سال جدید گفت: «تورم همچنان در سال ۱۴۰۳ حاکم خواهد بود و طبیعتا فضای نوآوری با رکود مواجه خواهد شد. در سال آینده سرمایهگذاری سخت‌تر خواهد شد و سرمایه‌گذاران با وسواس بیشتری سرمایهگذاری خواهند کرد، در ادامه اقدامات سال ۱۴۰۲، تامین مالی گران‌قیمت و کوتاه مدت روی سکوها انجام می‌شود؛ به نحوی‌که اثرات آن به طور جداگانه باید بر کسبوکارها بررسی شود.
به‌نظرم سال آینده سرمایهگذاری بیش از ۲ هزار میلیارد تومان در حوزه سی‌وی‌سی کشور اتفاق می‌افتد و احتمالا منابع بانکی در کشور کاهش می‌یابد، در نتیجه شرکت‌ها در این شرایط باید بر روی مدل بوت‌استرپ و رسیدن به نقطه سر به سر تلاش کنند. به‌نظرم چالش اصلی کسبوکارها در سال آینده، مدیریت هزینه‌ها و حقوق است؛ شرکت‌ها باید برنامه‌‌هایی با رشد معقول و کم ریسک را انتخاب کنند.»
حیدری‌نسب، در خصوص پیشبینی سال گذشته به تریبون‌نیوز گفت: « سال ۱۴۰۲ را سال بلاتکلیفی در حوزه اکوسیستم نوآوری کشور دیدم، چراکه تصمیمات مشخص و قدرتمندی در فضای نوآوری کشور رخ نداد. انتظار ما از رگولاتوری آن است که با دیدگاهی منعطف‌تر و توسعه‌ای به اکوسیستم نگاه کنند. وضعیت امروز جامعه نوآوری دیگر از وضعیت بحرانی عبور کرده و شرایط حتی بدتر هم شده است، چون آخرین بازمانده‌های اکوسیستم به شدت ناامید بوده و ما با فرار مغزها از کشور مواجه هستیم.
صاحبان کسبوکارها برای مسائل مالی خود با مشکل روبرو هستند و برای ادامه حیاتشان در اکوسیستم نوآوری می‌جنگند؛ به همین خاطر موضوع نگهداری نیروی متخصص بسیار پیچیده‌تر از گذشته شده و این موضوع نیازمند تغییر چارچوب‌ها و بازنگری در اولویت‌هاست.»
او با اشاره بر اینکه امروز سرمایه‌گذاران به جای سرمایهگذاری بر کارآفرینی ترجیح می‌دهند بر ارز و طلا سرمایهگذاری کنند، گفت: « خواسته من از رگولاتوری حمایت از از کسب‌و‌کارهایی است که تلاش دارند در شرایط اقتصادی موجود دوام بیاورند، چون ما برای ایجاد موقعیت شغلی جذاب و جلوگیری از مهاجرت نیروهای متخصص به آنها نیاز داریم.»
مدیرعامل صندوق سرمایهگذاری نقدینه درباره پیشبینی سال 1403 به تریبون‌نیوز گفت: «براساس روال ده سال اخیر پیشبینی من این است که می‌گویم هرسال دریغ از پارسال! سال ۱۴۰۳ به مراتب سال سخت‌تری از سال گذشته خواهد بود. به اعتقاد من، خروج کارآفرینان فجایع و بی‌انگیزگی بیشتری را در اکوسیستم به وجود می‌آورد. نگرانی من، عدم حمایت مسئولین از کارآفرینان است که باعث از بین رفتن مشاغل و ناامیدی در اکوسیستم نوآوری کشور می‌شود، وضعیت ارز و سرمایه‌گذاری‌ها را به جایی برساند که سرمایهگذاری خطرپذیر بسیار سخت‌تر شود.»
بروجردی، نیز درباره چالش‌های حوزه سرمایهگذاری خطرپذیر گفت: «سال ۱۴۰۲ سال سختی در فضای اکوسیستم کارآفرینی کشور بود، طبیعتا در سالی که سرمایه‌گذاری‌های متعدد و پیش برنده صورت نگیرد و ایده‌های خوب و نوآورانه مطرح نشود، شاهد خروج خوبی نبودیم و سال خیلی موفقی برایمان نبوده است. به طور کلی ریسک‌پذیری جامعه استارتاپی در سال گذشته کاهش پیدا کرد، یکسری از استارتاپ‌ها برای حضور در این فضا تمایل نداشتند و در مقابل سرمایه‌گذاران نیز سرمایهگذاری نمی‌کردند.
ما نیز در این سال سرمایهگذاری جدیدی نداشتیم، اما در پرتفوی خود توانستیم رشد چشم‌گیری داشته باشیم. علاوه برآن یکی دیگر از استارتاپ‌هایمان توانست مجدد جذب سرمایه داشته باشد. همچنین، در آستانه خروج از سرمایهگذاری برای یکی از استارتاپ‌های پرشیافاند هستیم.»
مدیرعامل پرشیافاند درباره پیشبینی سال جدید بیان کرد: «پتانسیل رشد در سال آینده بسیار بیشتر از امسال است. به نظرم، سرمایه‌گذاران باید در سال جدید ریسک‌پذیری خود را افزایش دهند و در کنارآن استارتاپ‌ها باید دانش و توانایی‌های خودشان را مضاعف کنند و همواره در حال یادگیری باشند.»